बोतोलो

भारोत रे तोरजोमा रेयाक् रोंगबिरोंग नागाम मेनाक्आ।एहोप् रेयाक् तोरजोमा ञेल ते नोङका बुझाक् काना जे संस्कृत,प्राकृत,पाली आर राकाबोक् कान टोठा पारसी रे तोरजोमा हुय आकाना।इरालाक् कोन आरेयाक् सायबोछोर ताला भारोत रेयाक् काथा आर गेयानाक् पाट जेलेका –पंचतंत्र, अष्टांगह्दय,अर्थशास्त्र,हितोपदेश,योगसुत्र, रामायण,रामायण,महाभारत आर भगवगीता रेयाक् तोरजोमा आरबी ते हुय आकाना। उन ओकते दो भारोत रेयाक् आर परसी साँवहेत रेयाक् आसोल पाट को ताला संस्कृत रेयाक् आसोल पाट बाड़तीकायते भगवतगीता आर उपनिषद् भारोत रेयाक् आसोल पाट बाड़तीकायते भगवतगीता आर उहनिषद् भारोत् रेयाक् एटाक् पारसी को सोम्पोरक रे हेच् एना ओनोड़हेया ज्ञानेश्वर होतेते गीता रेयाक् तोरजोमा ज्ञानेश्वरी आर एटाक् लाचु ओनोड़हे को रेयाक् तोरजोमा बाड़तीकायते एचाक् पारसी को रेन संत ओनड़हिया होतेते रामायण आर महाभारत रेयाक् तोरजोमा सामङ रे हेच् एना ।पारतुल लेकाते पम्पा, कंबर मौला,इजुथाचन, तुलसीदास प्रेमचन्द.एकनाथ, बलरामदास माधव कंदाली और कृतिवास एमान कोवाक रामायण ञेलदाड़ेयाक्आ।

गोबोल बिदाल रेयाक् ओकतेरे युरोप रेयाक् आर भारोत रेयाक् पारसी को (बाड़तीकायते संस्कृत) तालारे तोरजोमा पाहटा रे नावा पोटकोच् एना। उनरे नोवा एपेम जर्मन,फ्रेच,इटैलियन,स्पैनिस आर भारोत रेयाक् पारसी को ताला रे ताहेकाना । अंग्रेजी दो आसोल खुँट इयाते मित् बाड़तीयान दाँव पारसी बाड़येक् ताहेकाना चेदाक् जे गोक्बोल सुबा को नोवा पारसी गे को रोड़ेत से बेबोहारेत् ताहेकाना।अंगरेज सासोन बिदाल रेयाक् अंगरेजी ते तोरजोमा सिरा रे सेटेर एना जोकेच् विलियम जोन्स दाराय ते कालिदासाक् अभिज्ञान शांकुतलम् ए तोरजोमा केत् आ।आदो मित् पाट लेकाते शाकुंतलम् भारोत् रेयाक् आरीचाली रेयाक् साबुत काना ,जे चेत् लेका नोवा रेयाक् तोरजोमा भारोत् रेयाक् गेल खोन भाड़ती पारसी रे हुयेना। तोरजोमा पाहटा रे अंगरेज कोवाक् (गोक्बोलिया) कुरुमुटु पाछिम बिचारहोरा रे रेमेत् आर नावाँ साक्सोन को लागित् आर भारोत् रे हुकुम लागित् ते ओराम लेत् ताहेकाना । ओनको आकोवाक् भावांर लेकानाक् भारोत् रेयाक् रुप ञेञेल सानायेत् को तोरजोक्मा को ओना रेयाक् पासनाव, निरबार आर साराव को मेनेत् ताहेना।ओका-ओका दो ओनको काथा बाङ गोपोङ कान ते अंगरेजी बिचार होरा को बिरुद एत् कान ताहेकाना ।जाहाँ रेयाक् नेयाव उन ओकतो रेयाक् रेयाक् पाट को छाड़ते सेदाय पाट को इदिकाते ताहेकाना।राजा राम मोहन राय होतेते तोरजोमावाक् शंकर का वेदान्त,केन आर ईश्वास्य उपनिषद् भारोत् रेन बुदगारिया को दाराय ते भारोत् रेयाक् आसोल पाट को रेयाक् अंगरेजी ते तोरजोमा पाहटा रे दो जोमोन ढेव लेका हेट् एना.ओनको मुद रे तोरजोमाक्मायिच् दीनबन्धु मित्र,अरविन्दो आर रवीनद्र नाथ टैगोर। नहिनिधान निया ओकते रे भारोत् रेयाक् पारसी को ताला रे तोरजोमा रेयाक् काच् पाहटा रे एहोप् हुय एना।

मेनकान सारीयाक् नोवा काना जे नित् हो भारोत रे साङगे ओल-पाड़हाक् होड़ अंगरेजीयाक् सेटेर खोन बाहरे को ताहेकाना,र ओना हुदा कोवाक् सारीयाक् आइकाव एकेन लेखावान साँवहेत् आर गेयानाक् लेकान पाट रेयाक् भारोत रेयाक् पारसी को रे तोरजोमा को दाराय ते गे सोम्भोव ताहेकाना । नोण्ड़े तोरजोमा रेयाक् बाबोत रे गाँधीजोयाक् बिचारको ञेल दाड़ेयाक्आ” इञ अंगरेजी दो अन्तर्ष्ट्रीय बेपार आर बानिज लागित् ते भागेञ हुझाव एदा आर ओनाते नोवा लाकती काना जे किछु हेड़ नोवा को चेद....आर (अंगरेजी पारसी रे)गाखुड़ोक् ञाम लागित ते इञ ओनको उसकुराकोञ कुसीक्आ,ओनको ठेन खोन टोठा पारसी ते अंगरेजी रेयाक् सिरा पुथी को तोरजोमाय रेयाक् इञ आसोक् आञा।“नोण्ड़े हाबिच् जे उनी नोवा होंय आइकावेत् ताहेकाना जे अंगरेजी दो सेचेत् रेयाक् माध्यम लेकाते आङगोच् दो भारोत् रेयाक् पारसी को रेयाक् उतनाउ रे आड़े हुय दाड़ेयाक्आ।

जेलेका एल.एम.खूबचेदानी ए उदुक आकादा,गोबोल लाहा भारोत रे सेचेत् बेबोस्था पाठशाला आर मकतब दाराय ते तोरावोक् कान ताहेकाना,स्कुल सेचत् दो मित् एहोप् सामाजीकरण होय दाड़ेयाक् लेकाते ञेलेत् ताहेकाना।पानारसी गाखुड़ रेयाक् मित् आटाल बेनाक् कान ताहेकाना ।जाहाँ दो टोटा पारसी को खोन हाताव कोतेन सेड़ा साँवहेत् रेयाक् आयमा लेकानाक् बुझाव ञामोक् पारसी रेयाक् मित् थार ए उतनाव केदा। आयमा लेकानाक् लाबतीयानाक् लावेर पारसी को आर चिकीको चेदोक् को नापाय आर आलगा पानारसी रोङ तोकता रेय सोभा केदा ।भारोत् रेयाक् सेदाय पारसी रेयाक् सागाल ते छाटपाटाक् गोक्बोलिया सुबा को दो अंदरेजी आर भारोत रेयाक् पारसी ताला रे भेद ओमोन कातेन भारोत् रेयाक् सेचेत् रे मैकालेयाक् मसौदा(1835) आर उनी रेनहापड़ाम कोवाक् कामी दो भारोत रेयाक् पारसीय ञेलगिड़ी कादा ।गोबोल लाहा बिदाल रे सेचेत् रेयाक् माध्यम लेकाते गोपारसी रेयाक् बेबहार साङगे दाड़ेक् कान रेयाक् साबुत ञामोक् काना । आर युनेस्को(UNESCO) वाक् आनाचु जे मनोबैज्ञानिक्,सावतारी,सेनेचेत् लेकाते मित् गिदरा आयाक् गो पारसीयाक् गोड़ोते नापाय लेका आर चाड़ ए चेदा, जाहाँ दो आयमा पारसी कामी कामी होरा प्रधिकरण दाराय ते आङगोच् आकाना ।

नाते ,साँवता रे सोदोर आकातएटाक्-एटाक् पारसी को लागित् आबो साँवता आर इतुन आसड़ा बानार रे आबो बातावरण तेयार रेयाक् लाकतीकाना । नोवा उन रेगे होयदाड़ेयाक्आ जोकोच् माचेत् को साँव-साँव पाठवा को साँवहेतानाक् आर बापाड़य लेकानाक् आसोल पाट को रेयाक् तोरजोमावाकक् बाड़ती हुदा रे को ञाम । आर चेतान लेकाते पाछिम रेयाक् ञुतुमान पारसी को खोन बापाड़ाय लेकानाक् आसोल पाठ को आगु बागी कातेन ओनकानाक नोकान आसोल पाट रेयाक् तोरजोमा मित् भारोत् रेयाक् पारसी खोन एटाक् भारोत रेयाक् पारसी को ताला रे हो लाकतततीयानाक् काना।(सिंह 1990)।

इञाक् रिकिड़ पातियाउ मेनाक् तिञा जे जो बापाड़ाय भारोत रे जोतो होड़ को ञाम लाकतीया,जाहाँय आयाक् गो पारसी दाराते चुड़ाङ बापाड़ाय हामेट रेयाक् मोने मेनाक्ताया। नोवा गे ओन जारगे जाड़ी काना जाहाँय दो दिसाम तोरजोमा मिशन रेयाक् कुकमू सामाङ रे हेच् एना।